Kendimizi bildik bileli İrlanda'da Protestan

tıklayın, destekleyin:

yürüyüşü, IRA olayları, vb. gibi birçok olay duyuyoruz ama artık adeta ülkemizde olan trafik kazaları gibi bu konu da hiç ilgi çekmeden 30 saniyede "bugün şu bu oldu, bitti" mantığıyla veriliyor. Biz de bu hafta merak edenler için İrlanda'yı kısaca büyüteç altına yatıralım dedik.

İrlanda bildiğiniz gibi İngiltere'nin Kuzeybatısında, okyanusta bir ada. Ada tarih boyu Kelt, Viking gibi uygarlıkların da geçtiği, Avrupa kültürüyle iç içe yaşamasına rağmen kendine özgü eserleri ve hayat biçimi olan bir ülke.

İsa'nın dininin başlarda fazla kolay yayılamadığının bir göstergesi olarak adanın önce güney ve güneydoğusu Hıristiyan oluyor ardından da 5. yüzyılda yavaşça bütün ülkeye yayılıyor. 11-12. yüzyıllarda İngiltere Kralı 2. Henry'nin akıllı istilası ve stratejisi sonunda ada tamamen İngiliz egemenliğine geçti zira egemenliğini yerel krallıklara ve tüm adaya kabul ettiren 2. Henry görevlendirdiği soyluların iç işlerine fazla karışmadı. Ama 17. yüzyıla doğru iyice artan İngiliz -ve Protestan- baskısı yerli Katoliklerin ayaklanmasına neden oldu. Ama Protestanlardan da destek gören Parlamento Ordusu direnişi bastırdı. 1703'e gelindiğinde -aralarında bölünmeler olmasına rağmen- halkın yalnızca %10'unu oluşturan Protestanlar tarım ve siyaset üzerinde tam bir tekel kurmuştu. Ama sorunlar bir türlü bitmeyince İngiltere 'Birleşme Yasası'nı çıkardı ve tek bir taht ve parlamento etrafında birleştirildi. İrlandalı Protestanlar kendilerini İngiliz Parlamentosu'nda temsil etme hakkı kazanırken Katolikler yine siyaset dışı kaldı. Yasa sonucu serbest ticaretle iyice sefilleşen Katoliklerin tepkileri sonucu çeşitli zamanlarda çeşitli iyileştirici maddeler hazırlandı.

Tam bu sıralarda önce O'Connell -ki kendisi Katoliklerin ümidi idi- parlamentoya girdi ve orta sınıf Protestan-Katolikler arasında geniş ayrışmalar başladı. Bu yıllarda çeşitli gruplaşmalar, askeri oluşumlar ve daha niceleri kuruldu. En sonunda iyice güçlenen milliyetçi hareket seçimlerden de galip çıkarak önce İrlanda Meclisi'ni kurdu, ardından da hükümeti ilan etti. Geçici hükümeti korumak ve askeri ayrı bir kol oluşturmak için İrlanda Cumhuriyet Ordusu IRA kuruldu.

Bugüne kadar süregelen olayların kilit noktası ise bu 'hükümetin' IRA adı altında tam bir gerilla savaşı yaparak İngilizleri yıpratmasıydı. Pusu, baskın ve sabotajlar sonucu İngiltere ile antlaşmaya gidildi. Önde gelen isimlerden Griffith ve Collins İngiltere ile görüşme sonucu ancak belli şeyler alınabildiğini, daha fazlasının imkansız olduğunu belirttiler. Bu şey Britanya İmparatorluğu içinde dominyon statüsüne sahip Serbest İrlanda Devleti'nin kurulması fakat Kuzey İrlanda'nın İngiltere'ye bırakılmasıydı. Protestanların çoğu kuzeyde yaşıyordu ama koyu İrlanda milliyetçileri idiler ve bağımsız, bütün bir İrlanda Devleti hayali kuruyorlardı. Bu nedenle karara imza atan Collins ve arkadaşlarına büyük tepkiler oluştu. Onlar 'yasal' bir örgüt olan Serbest İrlanda Devleti Ordusu'nun çekirdeğini oluştururken "Düzensizler" olarak adlandırılan anlaşma karşıtları da askeri yapılanmaya gittiler ve iç savaş çıktı. Ama İngiltere bu durumdan yararlanıp çeşitli avantajlar elde etme çabasında olmadı. Adını yukarda andığımız iki çok önemli ismini kaybeden anlaşma yanlıları, bir anlamda güneyliler, zor duruma düşseler de İngiltere'nin desteğiyle "Düzensizler"i engelledi.

Ama anlaşma karşıtları kendilerinin veya yakınlarının, en önemlisi İrlanda topraklarının bir bölümünün İngiltere'ye verilmesine karşı çıktılar, bu anlaşmayı onayanları da ihanetle suçladılar. Yıllardır tam bir bağımsızlık için savaşılmasına rağmen sadece güneyin bağımsız olması onların birleşik bir İrlanda Cumhuriyeti özlemini öldürmedi ve IRA adı altında örgütlenme ve şiddet olaylarını devam ettirdiler. Sonunda IRA önce 1931'de, ardından 36'da iki kez yasadışı ilan edildi. İrlanda Meclisi IRA'yı çökertmek için geniş önlemler aldı ama asla 'örgüt' durmadı. 1948'de İngiliz Uluslar Topluluğu'ndan çekilme ve Bağımsız İrlanda Cumhuriyeti'nin kurulması olayları IRA'nın yeni gösterilerini Birleşik Krallık sınırları içinde kalan ve nüfusunun çoğunu Protestanların oluşturduğu Kuzey İrlanda ile İrlanda Cumhuriyeti'nin birleşmesi yönünde oldu.

Ardından bugüne kadar IRA hareketleri devam etti, önce IRA kendi içinde "resmi" ve "geçici" kanatlara ayrıldı, bir grup daha şiddetli davrandı. Ardından 80'lere gelindiğinde hapisteki IRA üyelerinin adi suçlu değil siyasal hükümlü olarak tanınmaları isteği de sonuçsuz kaldı. Ve bugünlerde IRA arada bir ben hala ölmedim gibisinden eylemler yapıyor ve çeşitli günlerde yapılan Protestan yürüyüşlerinde de Katolik caddeleri büyük tehlikeler atlatıyor...